ZK Rollups คืออะไร
ถ้าพูดถึง Optimistic Rollups แล้ว จะไม่พูดถึง ZK Rollups ก็คงไม่ได้ เพราะถือว่าเป็นไม้เบื่อไม้เมาที่แข่งขันกันมาตั้งแต่ปี 2019
.
โดย ZK Rollups คือประเภทหนึ่งของเทคโนโลยี Rollups ที่มีทำงานคล้ายทางด่วนที่จะรวบรวมธุรกรรม แล้วค่อยบันทึกลงบน Ethereum Mainnet (On-Chain) เป็นรอบๆ จึงมีความปลอดภัยที่สูงกว่า Layer 2 ตัวอื่นๆ อย่าง Sidechains และ Plasma โดยมีอีกเทคโนโลยีนึงที่คล้ายกับ ZK Rollups มากๆ ก็คือ Validium ที่ต่างกันแค่วิธีในการบันทึกธุรกรรมแบบ On-Chain และ Off-Chain เท่านั้น
เมื่อเทียบกับ Optimistic Rollups แล้ว ZK Rollups นั้นก็มีจุดเด่นที่เห็นได้ชัดในเรื่องของความเร็ว และค่า Gas ที่ถูกกว่าอย่างมาก อีกทั้งการถอนเงินจาก Layer 2 ก็ไม่ต้องใช้เวลานานถึง 7 วันเหมือนกับทางฝั่ง Optimistic Rollups
แต่ก็มีข้อจำกัดที่ ZK Rollups ยังรองรับระบบ EVM ได้ไม่เต็มที่ จึงยังมีนักพัฒนานำเทคโนโลยีนี้ไปใช้งานได้ไม่มาก และอาจจะไม่ค่อยเหมาะกับการทำงานแบบ General Purpose ซักเท่าไหร่ เพราะต้องใช้เวลาในการพัฒนาที่นานกว่า จึงทำให้แพลตฟอร์มที่นำเทคโนโลยีนี้ไปใช้ มักจะให้บริการเป็นเรื่องๆไป อย่างเช่น
dYdX — แพลตฟอร์ม Decentralized Exchange ที่เปิดโอกาสให้ผู้ใช้งานสามารถซื้อขาย-แลกเปลี่ยนได้ทั้งแบบ Spot และ Margin
Loopring — แพลตฟอร์ม Decentralized Exchange และระบบ Payment (LoopringWallet) ที่ช่วยอำนวยความสะดวกให้ผู้ใช้งานสามารถฝากเงินเข้า Layer 2 ได้โดยตรง และตอนนี้กำลังพัฒนาระบบให้สามารถโอนสินทรัพย์ไปยัง Layer 2 อื่นๆ อย่าง Arbitrum และ Optimism ได้ภายในไม่กี่ขั้นตอน
Sorare และ ImmutableX — แพลตฟอร์ม NFT Marketplace ที่ช่วยให้ผู้ใช้งานสามารถซื้อขาย และ Mint NFTs ได้ด้วยค่าธรรมเนียมที่ต่ำ
.
ในตอนนี้มีอยู่ 2 ค่ายที่กำลังแข่งขันกันด้วยเทคโนโลยี ZK Rollups ได้แก่ zkSync และ StarkWare
zkSync นั้นถูกพัฒนาขึ้นโดย Matter Labs ตั้งแต่ปี 2020 และการได้รับการสนับสนุนจากทาง Ethereum Foundation, Crypto.com, ByBit, OKEx และกลุ่มอื่นๆอีกมากมาย
จุดเด่นของทาง zkSync ก็คือ ค่า Gas ที่ถูกมากๆ ซึ่งเคลมไว้ว่า ต่ำกว่าการทำธุรกรรมบน Ethereum Mainnet ถึง 3–100 เท่า ในขณะเดียวกันก็ยังมีความปลอดภัยในระดับที่สูง เนื่องจากมีการบันทึกธุรกรรมแบบ On-Chain โดยใช้เวลาไม่ถึง 10 นาทีในการถอนเงินจาก Layer 2 ไป Layer 1 (ในบางกรณี Optimistic Rollups อาจใช้เวลาถึง 2 สัปดาห์)
.
พร้อมทั้งมีนวัตกรรมใหม่ อย่าง zkPorter ที่มีการบันทึกธุรกรรมแบบ Off-Chain จึงเทียบได้กับ Sidechain และหมาะกับแพลตฟอร์มที่ต้องการเน้นในเรื่องของความสามารถในการรองรับธุรกรรมจำนวนมาก
ในตอนนี้ ทางทีมงานกำลังมุ่งพัฒนา zkSync 2.0 และ zkEVM เพื่อดึงดูดนักพัฒนากลุ่มใหม่ๆ ให้เข้ามาใช้งาน zkSync ให้มากขึ้น นอกจากนี้ก็ยังอยู่ในระหว่างกำลังเตรียมความพร้อมในการนำกลไกการทำงานแบบ Proof-of-Stake (PoS) เข้ามาใช้งาน ซึ่งหมายความว่า เราน่าจะได้เห็นเหรียญของทาง zkSync ในเร็วๆนี้
.
ส่วนทางฝั่ง StarkWare ก็ไม่น้อยหน้า เพราะถือว่าเป็นทีมพัฒนาที่สร้างชื่อเสียงให้กับ ZK Rollups และได้สร้างสรรค์ผลงานอย่าง StarkNet และ StarkEx ขึ้นมา ตลอดจนได้รับความสนใจจากแพลตฟอร์มต่างๆอย่าง dYdX, DeversiFi, ImmutableX, และ Sorare
โดย StarkNet ก็คือ Layer 2 บน Ethereum ที่เปิดให้นักพัฒนาสามารถนำ Smart Contracts หรือ DApps มาทำงานได้อย่างอิสระ (มีลักษณะการทำงานแบบ Universal)
ส่วน StarkEx นั้นเป็น Tailor-Made Solution ที่ให้บริการแบบ Software as a Service (SaaS) ซึ่งสามารถปรับเปลี่ยนได้ตามวัตถุประสงค์ และยังรองรับการทำงานที่ซับซ้อนกว่า StarkNet จึงสามารถนำไปใช้ได้กับทั้งแพลตฟอร์มประเภท NFTs, Derivative Trading, Spot Trading, Payments, และ DeFi Strategies อีกทั้งยังสามารถทำงานคล้าย Layer 3 ที่ทำงานบน StarkNet ได้อีกด้วย (มีลักษณะการทำงานแบบ Specific Purpose)
มาถึงตรงนี้ ก็ต้องยอมรับว่า ทั้ง zkSync และ StarkWare ล้วนน่าสนใจทั้งคู่ เพราะในอนาคต ทั้ง 2 แพลตฟอร์มนี้คงจะได้เป็นรากฐานสำคัญที่จะช่วยผลักดันการใช้งาน Ethereum อย่างมาก และก็เป็นที่ยอมรับแล้วว่า ZK Rollups มีประสิทธิภาพที่ดีกว่า ทั้งในเรื่องของความเร็วและความปลอดภัย (เมื่อเทียบกับทาง Optimistic Rollups) แต่ก็ยังติดในเรื่องของการนำไปใช้งาน เพราะทั้ง 2 แพลตฟอร์มนั้นใช้ภาษาของตัวเองในการพัฒนา จึงอาจจะต้องใช้เวลาในการเรียนรู้ซักระยะกว่าจะถูกนำไปใช้งานมากกว่านี้ ซึ่งหลายๆที่ก็คาดไว้ว่า ZK Rollups จะสามารถตีตื้น และเอาชนะ Optimistic Rollups ได้ในระยะยาว
.
บทความนี้ไม่ใช่การแนะนำการลงทุนแต่อย่างใด
.
#DYOR ทำความเข้าใจเพิ่มเติมและวางแผนให้ดีก่อนลงทุน
#ZKRollups #zkSync #StarkWare #StarkNet #StarkEx #ScalingSolutions #LayerTwoBlockchain
.
https://starkware.co/starknet/
https://docs.ethhub.io/ethereum-roadmap/layer-2-scaling/zk-rollups/
https://ethereum.org/en/developers/docs/scaling/layer-2-rollups/
https://zksync.io/zkevm/#what-is-zkporter
https://blog.matter-labs.io/optimistic-vs-zk-rollup-deep-dive-ea141e71e075
https://coinmarketcap.com/alexandria/glossary/zero-knowledge-rollups
